De Schiedamseweg

De Schiedamseweg is één van de bekendste straten van Vlaardingen. Tegenwoordig is het vanzelfsprekend dat dit de kortste route is van het centrum van Vlaardingen naar Schiedam, maar dit was lang niet het geval.

Het Toepad

Voor inwoners van Vlaardingen die naar Schiedam wilden, was het tot 1652 niet mogelijk om dat via een korte route te doen. Zij moesten hiervoor een omweg maken via de Hoogstraat, Kortedijk en Schiedamsedijk. De brug die over de Oude Haven lag, was alleen bedoeld voor de ambachtsheren van Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht. De Buitenweide, waar men later de Schiedamseweg aanlegde, was hun grondgebied.

Omdat de omweg op een gegeven moment toch wel erg lastig werd, verzochten de burgemeesters van Vlaardingen in 1652 aan Wilhem van Ruytenburch om een voetpad aan te leggen langs de bestaande Middelweg, de route die door de Buitenweide liep, maar niet voor iedereen toegankelijk was. Van Ruytenburch stemde met dit plan in en zo werd Schiedam bereikbaar via een kortere weg.

In de volksmond was inmiddels de benaming ‘Toepadt’ ontstaan. ‘Toe’ moet hier gezien worden als dichterbij. De naam Toepad was nog tot 1879 in officiële stukken in gebruik, maar bij raadsbesluit van 10 december van dat jaar werd het Schiedamscheweg. De naam veranderde omdat het Toepad verlengd en van karakter gewijzigd werd, waardoor het een echte stadsweg diende te worden.

Het eerste deel van de straat, van de Oosthavenkade tot de Eendrachtstraat werd in 1881 al bestraat, het stuk van de Eendrachtstraat tot aan de Schiedamsedijk in 1887.

Bebouwing

De eerste bebouwing langs de Schiedamseweg stamt uit de eerste helft van de 18e eeuw. Vanaf 1737 was de ambachtsheer begonnen met het uitgeven  van erfpacht aan het Toepad. Ambachtsheer Diderik I van Leyden sloot in 1743 het Toepad of Schiedamse pad af met een sluitboom vanwege het vele wagenverkeer dat over het smalle pad naar Schiedam ging. De weg was te smal voor de wagens om te kunnen keren en nadat er ter hoogte van het huidige Verploegh Chasséplein en bij de Spuikade keerpunten waren aangelegd, opende Van Leyden het Toepad weer.

In 1817 gaf Diderik van Leyden Gael, de laatste ambachtsheer, een stuk grond in erfpacht aan de reders Johannes van der Drift en Cornelis Arnoldus van Büüren van Heijst. Zij wilden op deze plek een concertzaal, De Harmonie, bouwen. Datzelfde jaar, op 18 november, werd ‘De Zaal Harmonie’ geopend. 

In 1879 wilde H.E. van Dooren een stuk erfpachtsgrond op de hoek van de huidige Schiedamseweg en Callenburgstraat bebouwen met woonhuizen. Van Dooren schreef aan de commissie dat hij van plan was ‘meer bepaald fatsoenlijke burger of Heren woningen’ te bouwen. Door de jaren heen ontwikkelde de straat zich tot een zogenaamde ‘deftige’ laan waarlangs grote stadvilla’s gevestigd werden.

Aan de oostkant werden voornamelijk herenhuizen gebouwd, maar ook aan de westkant verrezen enkele villa’s. Zo werd in 1883 naast De Harmonie de villa van reder A.H.C.M.J. IJzermans gebouwd, daarnaast Huize Maaszicht van de familie Van Linden van den Heuvell, nu een winkelblok. Ten oosten van Huize Maaszicht bouwden E. Blok en D.L. Baauw drie herenhuizen. Op de hoek van de Callenburgstraat liet gemeentesecretaris Jan van Schravendijk in 1885 een herenhuis bouwen met daarnaast een blok van twee herenhuizen en een villa.

Tot aan het Verploegh Chasséplein staan een groep herenhuizen en twee villa’s, waarvan één plaats heeft moeten maken voor de bouw van de Tweede Oosterkerk in 1934/1935. Aan het in 1906 aangelegde ‘Plein aan den Schiedamscheweg’ werd in 1909 de naam Verploegh Chasséplein gegeven omdat burgemeester R.A. Verploegh Chassé, de initiator voor deze stadsuitleg, daar in 1896 zijn villa had laten bouwen.

Aan de andere kant van de Schiedamseweg was meer verschillende bebouwing aanwezig, zoals de Theetuin met arbeidershuisjes in de buurt van de villa van de familie Kikkert. De afwisseling van herenhuizen en villa’s uit de 18e en 19e eeuw was kenmerkend voor de rest van de straat.

De smalle Schiedamseweg vlak bij de haven was vroeger een echte stadsstraat. Vanaf de haven gezien, kreeg de straat na Villa IJzermans het karakter van een laan. De bomen die voor dit karakter zorgden zijn verdwenen en ook het karakter van stadstraat richting de haven is verloren gegaan.

Wanneer je tegenwoordig over de Schiedamseweg rijdt, zijn de vroegere laan en chique buurt nog wel te herkennen, maar verschillende oude panden hebben plaatsgemaakt voor nieuwere gebouwen of winkelpanden. De in 1906 volledig herbouwde Harmonie, samengevoegd met de in 1952 gebouwde Stadsgehoorzaal, is in 2007 in een nieuw jasje gestoken.

Bronnen

• A.J. van Bommel, 1990: Binnenstadsonderzoek Vlaardingen, Vlaardingen, p. 342-343.
• H.J. Luth en M.P. Zuydgeest, 2011: Het Groot Vlaardings Prentenboek. De Voortgang van Vlaardingen, Vlaardingen, p. 103, 259, 319.
• M.A. Struijs, 1983: Vlaardingse straatnamen, Vlaardingen.
• M.A. Struijs, 1997: Verzameling artikelen, toespraken e.d., Vlaardingen, nr. 115.