Vlaardinger-Ambacht

Vlaardinger-Ambacht was van 1817 tot 1941 een zelfstandige gemeente. De gemeente was veel groter dan de huidige wijk. Het grondgebied omsloot als het ware in een hoefijzervorm het kleine stadje dat Vlaardingen ooit was.

Vóór 1817 was Vlaardinger-Ambacht een zogenaamde ambachtsheerlijkheid in het hoogheemraadschap van Delfland. Een ambachtsheerlijkheid is een gebied met een feodale bestuursvorm die uit de middeleeuwen stamt. De centrale persoon was een 'heer'. 

Zoals op deze kaart uit 1867 te zien is, was het gebied veel groter dan de huidige wijkkaart aangeeft. Het omsloot Vlaardingen helemaal. De begrenzing met Maasland liep door de Aalkeet-Polders en de Broekpolder. De noordgrens was bij de Holiërhoekse en de Zouteveense Polder. 

Wilhem van Ruytenburch, wereldberoemde ambachtsheer

Eén van de bekendste ambachtsheren was Wilhem van Ruytenburch. Hij was ambachtsheer van Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht van 1627 tot 1652. Zijn bekendheid dankt hij aan het feit dat hij luitenant was van kapitein Frans Banning Cocq en als zodanig staat afgebeeld op ‘De Nachtwacht’ van Rembrandt.

De ambachtsheerlijkheid Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht zou nog tot 1724 in het bezit blijven van het geslacht Van Ruytenburch, waarna ze overging naar het geslacht Van Leyden. In 1795, ten tijde van de Bataafse Republiek, werden de rechten van de ambachtsheren afgeschaft. Na de omwenteling in 1813 wijzigden de politieke verhoudingen en werden de heerlijke rechten weer hersteld.

De gemeente Vlaardinger-Ambacht

Als gemeente is Vlaardinger-Ambacht ontstaan in 1817 uit de samenvoeging van de heerlijkheden Vlaardinger-Ambacht en Babberspolder. In 1833 werden de heerlijke rechten door Vlaardinger-Ambacht van Vlaardingen afgekocht. De opheffing van de gemeente Zouteveen en toevoeging aan de gemeente Vlaardinger-Ambacht vond plaats in 1855. Door het samengaan van Vlaardinger-Ambacht, Babberspolder en Zouteveen kwam er een einde aan de ingewikkelde vorm van bestuur van deze drie heerlijkheden.

De gemeentebesturen van Vlaardinger-Ambacht en Babberspolder vergaderden van oudsher in de boerderij annex herberg ‘Emous’ aan de Vlaardingerweg (nu hoek Kethelweg/Burg. de Bordesplein) in het centrum van het dorp. In 1862 kreeg het dorpsbestuur een eigen onderkomen aan de overzijde van de weg. Het oude raadhuisje werd in 1905 afgebroken om plaats te maken voor een nieuw raadhuis, ontworpen door de architecten De Clercq en Gratama. In de herberg werd een melkfabriek gevestigd. Toen in 1949 de melkfabriek werd afgebroken verplaatste men de gevelsteen met de voorstelling van Jezus en de twee Emmaüsgangers naar de gevel van het raadhuis, dat na de annexatie van Vlaardinger-Ambacht in 1941 zijn oorspronkelijke functie had verloren. Sinds 1948 is het Stadsarchief gehuisvest in dit pittoreske gebouwtje.

Agrarische gemeente

Van oudsher was Vlaardinger-Ambacht een gemeente van vooral veehouders en in later jaren wat tuinderijen. Voor veel voorzieningen waren de inwoners afhankelijk van de stad. Omgekeerd was Vlaardingen echter ook afhankelijk van Vlaardinger-Ambacht. Toen in 1829 bijvoorbeeld niet meer in de kerk mocht worden begraven en de stad binnen de bebouwde kom geen plaats had voor een begraafplaats, week men uit naar de buurgemeente Zouteveen. 

Na de samenvoeging in 1855 kwam de begraafplaats aan het Emaus op het grondgebied van Vlaardinger-Ambacht te liggen.

Vlaardinger-Ambacht staat grondgebied af

Doordat het grondgebied van Vlaardinger-Ambacht de gemeente Vlaardingen volledig omklemde, was het voor de stad onmogelijk om  uit te breiden. Na het uitoefenen van de nodige druk lukte het uiteindelijk om het bestuur van Vlaardinger-Ambacht zover te krijgen dat het grond afstond. Eerst aan Schiedam, in 1886 en in 1906 en 1910 aan Vlaardingen. Het betrof stukken grond aan de Nieuwe Maas, zowel oostelijk als westelijk van de haven. Terug naar Vlaardinger-Ambacht. Tussen 1925 en 1940 werden hele woonwijken uit de grond gestampt: als eerste de Bloemenwijk (tot 1932), vervolgens de Oranjewijk (1932-1935) en de Vogelwijk (tot 1936).

In de jaren 1940-1941 kwamen daar de noodwoningen in de Babberspolder bij die bestemd waren voor de door het bombardement dakloos geworden Rotterdamse gezinnen. De straten kregen allemaal een Rotterdamse straatnaam. In augustus 1941 werd de gemeente Vlaardinger-Ambacht, op instigatie van de Duitse bezetter, geannexeerd door Vlaardingen, waarmee de stad in één klap 6.612 nieuwe inwoners, negentig boerderijen, enige tuinderijen en landerijen met weiden en hooiland rijker werd.

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog ontstond door de toenemende industrialisatie behoefte aan nieuwe woningen. Tussen 1950 en 1954 werd de Babberspolder-Oost bebouwd. De ontwerper van het prestigieuze plan was het Rotterdamse Architectenbureau Van Tijen en Maaskant. De buurt, waarin zich nog steeds veel groen bevindt, wordt ontsloten door een aantal recht op de Van Hogendorplaan staande straten. De Van Hogendorplaan bestond onder meer uit drie 'blokken' waarin zich een grote diversiteit aan winkels vestigde. Erboven bevonden zich flatwoningen. Tegenover het tweede blok, gedeeltelijk aan de Van Hogendorplaan, met de ingang aan de Rotterdamseweg, werd het Groen van Prinstererlyceum gebouwd. Ook verrees een drietal kerken en een aantal lagere scholen in de Babberspolder-Oost. 

 

Deze hele buurt is in fasen gesloopt en heringericht met diverse nieuwbouwprojecten in het kader van het 'Actieplan Wonen' . Zo verrezen in de periode 2005-2010 de appartementencomplexen 'EVEN' , 'De Heren van Ambacht', 'Rietsingel', 'De Keerkring' en een groot aantal eengezinswoningen onder andere aan het Spiegelhof. Op de plek van het middelste blok winkels en de erachter liggende woningen is het nieuwe winkelcentrum 'Van Hogendorpkwartier' gebouwd, dat in 2014 werd geopend.

Aan het eind van de vorige eeuw verdwenen de noodwoningen in het gebied ten zuiden van de Goudsesingel en de Rotterdamseweg. Deze werden vervangen door eengezinswoningen in de koop- en huursector en door luxe appartementen. Weer eerder, in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw, werden er woningen gebouwd aan de noordoostkant van de Kethelweg: de Spalandlaan, de Burgemeester Kieboomlaan en de Rode Kruislaan.

In "De Put", zoals het na de sloop van de Baauwstraten vrijgekomen terrein in de volksmond genoemd werd, bouwde men de appartementencomplexen 'Onder de Molen', 'Molenzicht' en 'Dijkzicht'. In de Oranjebuurt en de Bloemen- en Vogelbuurt hebben zich inmiddels veel jonge gezinnen gevestigd. 

Video's

Vlaardinger-Ambacht. Stadsarchivaris Harm Jan Luth vertelt over het verleden van Vlaardinger-Ambacht tijdens een uitzending van Oud-VlaardingenTV.

   
Vlaardingen in de 70ies & 80ies - Deel 1 Babberspolder. Mari Kornaat leverde prachtige historische beelden aan van Vlaardingen in de jaren 70 en 80. Dit is deel 1: De Babberspolder.

Vlaardingen van Babberspolder tot van Hogendorpkwartier. In 2014 was het zestig jaar geleden dat het winkelcentrum aan de van Hogendorplaan werd geopend. In deze uitzending van Oud-VlaardingenTV gaat het over de wijk achter de Van Hogendorplaan.